Publiko, gipasabot sa peligro sa African Swine Fever sa industriya sa babuyan

Gi-awhag sa mga eksperto gikan sa Visayas State University (VSU) ang mga konsumidor ug mga nagbuhi og baboy nga magmatngon batok sa pagkatap sa sakit sa baboy nga African Swine Fever (ASF) dinhi sa probinsya sa Leyte.

Atol sa DYDC Special Talk radio program niadtong Enero dise nwebe ning tuiga, gibutyag nila ni Dr. Santiago Peña Jr ug Dr. Melvin Bagot gikan sa College of Veterinary Medicine (CVM) sa VSU nga kinahanglan nga mutabang ang publiko ug mga hog raisers sa kampanya sa gobyerno aron mapugngan pa ang pagkatap sa ASF sa probinsya.

Kahinumduman nga sa milabay’ng semana, gikataho nga anaa nay natalang mga kaso sa ASF sa lungsod sa Abuyog ning probinsya sa Leyte nga pipila ka kilometro lang gikan sa dakbayan sa Baybay.

Nunot niini, nagpagawas og Executive Order (EO) No. 90 ang lokal nga kagamhanan sa dakbayan sa Baybay nga nagbawal sa pagsulod sa mga buhing baboy, karneng baboy, ug mga produkto sa karneng baboy sulod sa border niini.

Unsa ang ASF?

Matud pa ni Dr. Peña, ang ASF usa ka sakit sa baboy nga unang natala niadtong 1921 sa nasud sa Kenya sa Africa. Sukad niadto, mingkatap kini sa Spain ug Portugal niadtong dekada 1960s, South America niadtong 1980s, Russia niadtong 2007, ubang nasud sa Europa niadtong 2014, sa China niadtong 2018 ug sa mga kasikbit nga nasud niadtong 2019 lakip na ang Pilipinas.

Sa Pilipinas, unang na-apektohan ang Luzon diin mingsunod ang Mindanao. Sa milabay’ng semana, nasayran nga anaa na ang ASF sa Abuyog, Leyte apan wala pa hinuoy gikatahong mga kaso sa mga kasikbit nga lungsod niini.

Ang ASF gihulagway ni Dr. Peña sa characteristics niini nga L-I-C-E. Kini mao ang Lethal (makamatay sa baboy), Infectious (grabe nga makatakod), Complex (dili simple nga sakit lang sa baboy), ug Extensive diin lapad ang epekto niini sa industriya sa babuyan.

Sinptomas sa ASF

Matud pa ni Dr. Melvin Bagot, ang mga sintomas sa ASF susama sa naandan nga Hog Cholera. Adunay mga haemorrhages o mga pagpula sa panit sa baboy hilabi na sa tumoy sa dunggan, sa tiyan, ug sa mga tiil. Aduna usay hilanat ang baboy, walay gana mukaon ug gamay nga tubig lang ang imnon, magluya, magsuka-suka, ug magkalibanga.

Dugang pa, “notifiable” o masabtan ang ASF mao nga gi-awhag ni Dr. Bagot nga kung adunay mga sintomas ang usa ka baboy’ng binuhi nga susama sa ASF, ireport gilayon kini sa lokal nga municipal/city agriculture office o sa CVM. Usa usab nga paagi aron makumpirmar kini mao ang blood samples (sampol sa dugo) o sa organs aron ma-estudyohan kini. Ang usa ka baboy nga adunay ASF seguradong mamatay maong importante nga dili kini makatakod ug mapugngan ang pagkatap niini.

Hinuon, si Dr. Bagot nagkanayon nga dili makaapekto sa tawo ang ASF kung ugaling makakaon kini’g karneng baboy nga anaay ASF.

Unsaon pagpugong sa pagkatap sa ASF?

Si Dr. Peña nagkanayon nga adunay daghang paagi nga mapasa ug makatap ang sakit nga ASF. Kini pinaagi sa mga faeces o tae sa baboy diin mabuhi ngadto sa pipila ka semana ang maong virus. Kini usab gikan sa dugo sa apektadong baboy, sa karne niini ug gikan sa mga giproseso nga produkto gikan sa karne. Mamahimo usab nga mabuhi ang virus sa dugay’ng panahon pinaagi sa mga frozen meat ug frozen meat products.

Busa, adunay mga paagi aron mapugngan ang pagkatap niini nga mao ang strict biosecurity measures hilabi na sa mga babuyan. Si Dr. Bagot nagkanayon nga adunay mga pamaagi aron malikayan ang pagkatap sa ASF:

• Dili pasudlan og laing tawo o gikan sa ubang farm ang kaugalingong babuyan
• Dili mu-adto sa ubang mga babuyan
• Dili pakan-on ang mga binuhing baboy og mga pasaw o pagkaon sa tawo kay kini posibleng kontaminado sa ASF virus
• Commercial feeds lang ang ipakaon sa mga baboy
• Strikto nga pagbawal sa pagsulod o pagpagawas sa mga karne sa baboy, buhing baboy, o meat products sa border sa usa ka lungsod o probinsya
• Pagbawal sa pagpataka og ihaw sa mga baboy gawas sa otorisadong ihawan
• Pagreport sa VSU College of Vetmed o sa lokal nga city/municipal agriculture office kun adunay gidudahang ASF sa babuyan o sa silingang mga nagbabuyan
• Pagreport o pagkoordinar sa Department of Agriculture kung maglubong og mga baboy nga namatay nga posibleng nataptan sa ASF
• Pagkuha og impormasyon kabahin sa ASF sa mga lehitimong ahensya o news outlets

Sa pagsuwat ni’ng balita, padayon nga ASF-free o luwas sa ASF ang dakbayan sa Baybay. Si Dr. Peña nagkanayon nga andam ang VSU College of Veterinary Medicine nga muhatag og teknikal nga abag aron makatabang sa pagpasabot ang publiko kabahin sa ASF. Sa iyang bahin, si Dr. Bagot nagkanayon nga responsibilidad sa tanan nga magpadayong ASF-free ang usa ka lugar aron ma-mentenar ang igong supply sa karneng baboy, magpabiling ubos ang presyo sa karne niini, ug magpadayon ang industriya sa babuyan ug ang mga nanginabuhi gikan niini. (Buen Josef C. Andrade)